Türkiye’de Hiperenflasyon Yaşandı mı?

Türkiye’de hiperenflasyon yaşandı mı? Hiperenflasyon, fiyatların genel düzeyindeki yıllık artış oranının %200’ü geçtiği enflasyonist döneme verilen addır. Hiperenflasyon çoğunlukla geçici bir durum olup, hükümet kontrolü ve düzenlemesi ile çok kolay bir şekilde düzelebilir. Peki Türkiye hiç hiperenflasyon yaşadı mı? Türkiye’de hiperenflasyon görüldü mü?

Türkiye’de Hiperenflasyon Görüldü Mü?

Türkiye’de hiperenflasyon yaşandı mı?Hiperenflasyon, Türkiye’de hiç görülmedi. Fakat Osmanlı’nın son zamanlarında bu ana tanıklık ettik. Osmanlı Devleti, borçlarını ödeyebilmek ve savaş giderlerini karşılayabilmek için daha fazla para basmaya başlayınca hiperenflasyon baş gösterdi. Fakat Türkiye, hiperenflasyona yakın anlar yaşadı. Örneğin, 1990’ların yılların ekonomik krizleriyle birlikte, %200 olmasa da %120’lere ulaşan enflasyonlar gördük. Bu enflasyonların %10 gibi düzeylere inmesi yaklaşık 5 yıl sürdü.

Hiperenflasyon Nedenleri Nelerdir?

Hiperenflasyon, para şişkinliği ile yani para basılması ile oluşur. Fakat çoğunlukla belirli bir ürünün kıtlığı ve darlığı nedeniyle fiyat artışları hiperenflasyonist ortama zemin hazırlar.

• Belirli bir ürünün darlığı ve kıtlığı genel enflasyon düzeyini artırır, fakat ekonomide henüz hiperenflasyon yoktur.
• Devlet, fiyat artışı nedeniyle alım gücü düşen halka daha fazla maaş vermeye başlamak için para basar.
• Basılan paralar, piyasada şişkinlik yaratarak, zaten olmayan ürüne daha fazla talep gelmesine neden olur ve fiyatlar daha hızlı bir şekilde artmaya başlar.
• Kıtlık, darlık nedeniyle oluşan enflasyon bitse bile, bu sefer para şişkinliği ile oluşan enflasyon başlar ve bu yılda %200’ü geçebilir.

Türkiye Yüksek Enflasyon Tarihi

Türkiye’de hiperenflasyon yaşandı mı? Hayır, hiç yaşanmadı Türkiye’de hiperenflasyon oluşmuş olmasa da yüksek enflasyonla her daim mücadele edilmek zorunda kalınmıştır. Türkiye’de kayda değer ilk çok yüksek enflasyon 1980’de serbest piyasaya geçiş döneminde başlamıştır. Bu dönemde, yıllık enflasyon %99’a kadar yükselmiştir.

Yıllık Enflasyon Oranları ve Seçili Döneme Göre Ortalama Yıllık Enflasyon Oranları

1980: %98,8
1985: %41,6
1989: %62
1990: %48,6
1995: %65,6
1999: %62,9
2000: %32,7
2019: %20,5

Türkiye’de Yüksek Enflasyon Nedenleri

Yüksek enflasyona yol açan pek çok sebep bulunmaktadır. Bu sebepleri sizin için sırasıyla derledik.

• Paranın değer kaybetmesi
• Cari Açık
• Bütçe Açığı
• Yüksek Faiz
• Para Basılması

Paranın Değer Kaybetmesi- Cari Açık İkilisi

Bilirsiniz, Türkiye’ye giren döviz, çıkan dövizden her zaman daha azdır. Bu yüzden, döviz açığının kapatılabilmesi için yüksek faiz verilir ya da devalüasyon yapılarak döviz bulunması amaçlanır. Bu da paranın değer kaybetmesine neden olur. Para değer kaybettiğinde, ithal mal girdileri de artar bu da genel enflasyona yansır. Genel bir tablo olarak, TL’nin %10 değer kaybetmesi yaklaşık %3’lük bir enflasyona neden olmaktadır. Tabi TL’deki değer kaybıyla beraber, ithal mal tüketicilerinin de geçim maliyeti arttığından, onlar da eğer bir işletme işletiyorsa, fiyatlara zam yapabilir bu da genel enflasyon düzeyini artırıcı etki görür.

Bütçe Açığı- Yüksek Faiz

İki temel de aynı sonuca çıkıyor. Eğer devlet, aldığı vergi gelirlerinden daha fazla harcama yapıyorsa bütçe açığı verir. Bu bütçe açığını kapatabilmek için yüksek faiz vererek borçlanmaya kalkar. Bu borçlanma ülkenin döviz talebini artırır ve paranın değerini düşürür, düşen para değeri de enflasyona yansır, zaten biliyorsunuz.

Yüksek faiz, enflasyona sebep olabilir. Çoğunlukla enflasyonun tek sorumlusu yüksek faiz denilse de, yüksek faiz her zaman sonuç değildir, bazen sebep de olabilir. Biliyorsunuz, büyük sanayi firmaları borçlanarak iş yapmak zorundadır, çünkü çok yüksek sermaye gereksinimi ile çarklar döner. Sanayi kesimi ne kadar yüksek faizle borç alırsa, sene sonunda ödemesi gereken faiz yükü artacağından dolayı bunu fiyatlarına yansıtır ve doğal olarak enflasyon yaratılır.

Para Basımı

Gerek borç ödenmesi için gerek halkın alım gücünü suni olarak artırmaya çalışmak için para basılabilir. Fakat basılan paralar hızla paranın değer kaybetmesini sağlar. Çünkü basılan her para, hiçbir zaman bir yere kaybolmaz her halükarda gerek yakın gerek uzak vadede bir şekilde dolaşıma girer ve enflasyon yaratır.