Aynı zamanda yüksek işlevli otizm türlerinden biri olduğu düşünülen Asperger sendromu esasen otistik spektrum bozukluğu yani kısaca OSB adı verilen geniş bir tanı yelpazesinin parçasıdır. Otistik spektrum bozukluğu, bir kişinin başkalarıyla nasıl algıladığını ve sosyalleştiğini etkileyen, sosyal etkileşim ve iletişimde sorunlara neden olan beyin gelişimi ile ilgili bir durumdur. Otistik spektrum bozukluğu olan bireyler sosyalleşme ve sosyal becerilerde zorluk yaşarlar. İlgi alanları spesifik olma eğilimindedir, katı rutinleri takip etmeye yönelirler ve örneğin el çırpma gibi sıklıkla tekrarlayan davranışlar gösterirler.
Geçmişte Asperger sendromunun diğer otistik spektrum bozukluklarından ayrı tanımlanmasının nedeni, Asperger’li bireylerin ortalama veya ortalamanın üzerinde dil ve zeka yeteneklerinin olduğunun gözlemlenmiş olmasıdır.
Belirtiler
Asperger Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Asperger sendromunun belirtileri diğer otistik spektrum bozukluklarının semptomlarına paralellik gösterse dahi genellikle çok daha hafif seyreder ve bireyin günlük yaşamda aktif olmasına engel teşkil etmeyen belirtilerdir. Asperger sendromunun belirtileri arasında;
- Arkadaşlık kurma ve sürdürme sürecinde zorluklar ile karşılaşma,
- Diğerlerinin duygu ve düşüncelerini kavrayamamak yani empati kuramamak,
- Sınırlı sayıda belirli konulara gösterilen takıntılı ilgi,
- Düzensiz konuşma veya konuşmayı kendi ilgi alanına yönlendirme,
- Diğer tarafın konuştuğu konuya odaklanamama,
- El çırpma veya uzuv sallama gibi tekrarlanan motor davranışlar,
- Göz teması kuramama veya göz temasını çok odaklı sürdürmek,
- Dilin alaylı ya da ironi ile kullanımını anlamada güçlük çekmek,
- Kişilerarası normal beklenen sınırlara uymama,
- Mahremiyet algısının gelişmemesi,
- Rutine aşırı bağlılık,
- Sakarlık, ses tonunu içinde bulunan duruma uygun ayarlamada veya aynı tutmada zorlanma,
- Sesli, görsel, kokulu, tat almaya bağlı veya temasa bağlı uyarıcılara karşı hassasiyet,
- Sosyal farkındalıkta eksiklik ile sosyalleşmeye karşı ilgi eksikliği,
- Vücut dilini anlayamama ile kendini ifade ederken yüz ifadesini değiştirmeme ve mimik kullanma eksikliği ya da abartılı mimiklerin kullanılması bulunur.
Tanı Yöntemleri
Asperger Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Otistik spektrum bozukluğu teşhisi her zaman bunun için özel olarak eğitilmiş profesyoneller tarafından yapılmalıdır. Çocuk doktorları yaygın olarak bir çocuğun gelişim modelini ve göreceli güçlü ve zayıf yönlerini doğru bir şekilde incelemek için en iyi eğitim ve donanıma sahiptir. Otistik spektrum bozukluğu tanısını yapabilecek uzmanlar arasında çocuk doktorları, çocuk psikiyatristleri ile nörologlar bulunur Otistik spektrum bozukluğu tanısı konulması sürecinde bu uzmanlardan bir veya birkaç tanesine başvurmak gerekli olabilir. Tanının konulması süreci vakit alabilir, ancak bu bireyin durumu hakkında daha fazla bilgi elde edilmesini ve ek destek bulunmasını kolaylaştıracaktır.
Doktorlar teşhis sürecinde çocuğun davranışları hakkında gözlemlerde bulunmak için çeşitli sorular soracaktır. Bu sorular ile öncelikle çocuğun belirtilerinin neler olduğu ve ilk ne zaman ortaya çıktığı saptanır. Çocuğun konuşmayı ilk ne zaman öğrendiği ve nasıl iletişim kurduğu, herhangi bir konuya veya faaliyete çok odaklanıp odaklanmadığı, arkadaşlarının var olup olmadığı ve başkalarıyla nasıl etkileşime girdiği de belirlenmeye çalışılır. Bu soruların ardından doktor çocuğun nasıl iletişim kurduğunu ve nasıl davrandıklarını ilk elden görmek için çocuğu farklı durumlarda gözlemlerler.
Tedavi Yöntemleri
Asperger Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Şu anda Asperger sendromu için bir tedavi yoktur. Asperger sendromunu veya ilgili durumları iyileştirdiği bilimsel olarak kanıtlanmış herhangi bir ev ilacı veya bitkisel takviye de yoktur. Ancak, depresyon, sosyal kaygı ve obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) dahil olmak üzere durumun semptomlarının çoğunu yönetmeye yardımcı olabilecek bazı girişimler mevcuttur.Otistik spektrum bozukluğu tedavisi bireyin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tasarlanmalıdır. İyi bir tedavi planı bireyin güçlü yanları üzerine inşa edilir ve zorluk yaşadıkları alanlarda büyümeyi teşvik eder. Bireyin hayatta, işte ve okulda başarılı olmalarına yardımcı olmaya devam etmek için durumlarındaki ilerleme sürekli olarak takip edilmeli ve tedavi gerektiği şekilde yeniden düzenlenmelidir. Durum genellikle bir ekip yaklaşımıyla tedavi edilir. Bu da bireyin bakımı için birden fazla doktora görünmenin gerekli olacağı anlamına gelir.Asperger sendromu için özel olarak reçete edilen herhangi bir ilaç yoktur. Asperger veya ilgili rahatsızlıkları olan bazı kişiler, herhangi bir ilaç almadan yaşamlarında iyi işlev görebilirler. Hekimin ilaç reçete edip etmeyeceği bireyin gösterdiği semptomlara bağlıdır.
Bazı vakalarda ise çeşitli ilaç türleri, şiddetli Asperger semptomlarının yönetilmesine yardımcı olabilir. Bu ilaçlar arasında seçici serotonin geri alım inhibitörleri gibi antidepresanlar, antipsikotikler ile dikkat eksikliği bozukluğu ilaçları bulunur. Bu ilaçların potansiyel olarak ciddi yan etkileri vardır, bu nedenle bireyler doktorları ile konuştuktan sonra, sadece doktor tavsiyesi ile bu ilaçların doğru türlerini uygun dozda kullanmalıdırlar.
Küçük çocuklar için konuşma terapisi ile yetişkinler için bilişsel davranışçı terapi dahil olmak üzere terapiler bireyin yaşam kalitesini iyileştirmenin yollarını keşfetmek için iyi bir alternatiftir. Asperger sendromlu birçok birey, terapinin semptomları veya diğer sorunları ile başa çıkmalarına yardımcı olduğunu ifade etmektedir. Asperger sendromlu bireyler için terapi seçenekleri arasında aile veya ilişki terapileri, fiziksel terapi, konuşma terapisi, ile mesleki terapi bulunur.
Aile veya ilişki terapileri bireyin arkadaşları ve sevdikleriyle daha sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olabilir. Fizik tedavi bireyin koordinasyonunu ve dengesini geliştirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca birey dikkat dağıtıcı sesler veya durumlar ile karşılaştığında daha iyi odaklanmalarına yardımcı olabilir. Konuşma terapisi bireyin duruma uygun ve net ses seviyelerinde konuşma yeteneğini geliştirebilir. Mesleki terapi ise bireyin ekonomik ve sosyal yaşamda bağımsız olması ve bağımsız kalması için gereken iş becerilerini öğrenmesine yardımcı olabilir.
Asperger Sendromu İle Yaşam
Asperger sendromu ve buna bağlı rahatsızlıklar teşhisi konan birçok kişi hayatlarında başarıya ulaşır. Diğerleri, iş bulma veya sürdürme, yaşam düzenlemeleri ve sosyal ilişkiler konusunda biraz yardıma ihtiyaç duyabilir. Asperger sendromu olan birçok birey yapılandırılmış, öngörülebilir ortamlar ile rutinlerle en iyi sonuçları elde edebilirler.
Asperger sendromlu birçok çocuk, genç ve yetişkin, Uygulamalı Davranış Analizi yani kısaca UDA tarafından sunulan davranışsal terapi biçimine benzer sosyal beceri gruplarından ve davranış müdahalesinden yararlanır. Bu davranışsal terapi biçimi, günlük yaşamda olumlu davranışların öğretilmesine yardımcı olur.
Asperger Sendromu İle Okul
Asperger sendromu ve buna bağlı rahatsızlıkları olan çocuklar ve gençler genellikle okul hayatında zorluk yaşarlar. Odaklanmakta veya sakin kalmakta güçlük çekerken ayı zamanda yeni bir şeyler öğrenmek zor olabilir. Bu koşullara sahip bazı çocuklar daha kolay öğrenmelerine yardımcı olmak için, özel eğitimden veya okulda konaklamadan yararlanabilir veya buna ihtiyaç duyabilir.
Ebeveynler ve öğretmenler birlikte bireysel eğitim programı yani kısaca BEP oluşturmak için çalışabilirler. Okul çocuğun semptomlarına dayanarak bir bireysel eğitim programının gerekli olup olmadığına karar verecektir. Bireysel eğitim programları düzenli rutinler, akademik hedefler, özelleştirilmiş ders planları, sosyal becerilerin geliştirilmesi ve kendini kontrol etme tekniklerini içeren daha uygun bir sınıf ortamı sağlar.
Düzenli günlük rutinler öğrencilerin odaklanmasına ve sakin kalmasına yardımcı olabilir. Beden eğitimini geçmek veya ana sınavlardan belirli bir puan almak gibi kilometre taşı yöntemi ile belirlenmiş akademik hedefler bireyin dikkatini hedefe yöneltmeye yardımcı olabilir.
Sesli derslerle birlikte kulaklık kullanmak gibi çalışma rehberleri veya özelleştirilmiş ders planları birey için faydalı olabilir. Gruplara katılma ve diğerlerinin sözünü kesmeme gibi sosyal becerileri geliştirmek ile öfke nöbeti geçirmemek veya etrafa vurmamak gibi kendini kontrol etme teknikleri İleriki hayatta bireye yardımcı olacaktır.
Okuldaki güçlüklerine bağlı olarak çocuklar, danışmanlık ve özel beslenme ihtiyaçları da dahil olmak üzere özel eğitim hizmetlerinden de yararlanabilir. Ebeveynler çocuklarının öğretmenine, rehberlik danışmanına veya müdürüne sorarak bireysel eğitim programları ve diğer okul içi destek yöntemleri hakkında bilgi edinmelidir.
