Bronşlar dışarıdan solunum yoluyla aldığımız havayı, kanın oksijenlendirildiği alveol denilen keseciklere taşıyan geniş ve orta genişlikteki hava yollarıdır. Bronşit ise işte bu bronşların bir takım etkenler nedeniyle inflamasyonu, yani yangılanmasıdır. Bu yangılanma esnasında bronşları içeriden kaplayan mukoza adı verilen tabaka ödemlenerek kalınlaşır ve mukus denilen yapışkan sıvıyı daha fazla üretir; bunun sonucunda hava alveollere rahatça ulaşamaz.
İki tip bronşit vardır:
Akut Bronşit
Genel olarak virüs ya da bakteri gibi mikropların sebep olduğu enfeksiyonlar veya çeşitli alerjiler nedeniyle bronş duvarlarının kalınlaşması ve mukus üretiminin artması sonucu oluşur. Sebep olan enfeksiyon tedavi edildiğinde veya alerjiye neden olan madde ortamdan kaldırıldığında iyileşir.
Kronik Bronşit
Sigara kullanımı ve kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) bir sonucu olarak ortaya çıkan kronik bronşitte de bronş duvarlarının kalınlaşması ve mukus üretiminin artması söz konusudur. Ancak kronik bronşit, akut bronşit gibi hızlıca iyileşemez.
Nedenleri
Akut bronşitlerin büyük bir kısmının nedeni virüslerdir. Her ne kadar hastaların tamamında neden olan virüs ortaya konamasa dahi, Influenza A ve B, parainfluenza, respiratuar sinsityal virüs (RSV) ve coronavirus, adenovirus, rhinovirus gibi virüslerin akut bronşitlere yol açtığı bilinmektedir.
Akut bronşitlerin bir kısmının etkeni olarak da Mycoplasma türü bakteriler, Chlamydia pneumoniae, Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis ve Haemophilus influenza gösterilmektedir.
Bunların yanı sıra kısa sürelerle maruz kalınan sigara dumanı, hava kirliliği ve bronşların tahriş ve tahribine sebep olabilecek kimi kimyasal buhar ve dumanlar ile çeşitli alerjiler de akut bronşite sebep olabilir.
Kronik bronşitin en yaygın nedeni sigara içmektir. Sigara içicilerinin tamamına yakınında kronik broşit tespit edilmektedir. Hava kirliliği, bulunan çevrede veya işyerinde toz ya da zehirli gazlar da uzun süreli maruz kalındığında kronik bronşite neden olabilmektedir.
Belirtiler
Hem akut hem de kronik bronşit belirtileri arasında balgamlı, derin bir öksürük ile nefes darlığı ve hırıltılı solunum yer alır.
Bunların yanı sıra akut bronşit aşağıdaki gibi kimi belirtiler gösterebilir:
Sarı veya yeşil balgam
Ateş
Burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, baş ağrısı gibi enfeksiyonların sebep olabileceği diğer bulgular
Kronik bronşitte ise, akut bronşitten farklı olarak;
Sık tekrarlayan şiddetli akciğer enfeksiyonları
Düşük oksijen seviyelerinden dolayı gelişen siyanoz (cildin, özellikle ağız, göz ve tırnak çevresinde mavimsi bir renk)
Sürekli yorgunluk hali
Egzersiz yaparken veya hareket ederken gelişen nefes darlığı gibi belirtiler bulunabilir.
Bununla beraber, kronik bronşit en az iki yıl boyunca, yılda üçer ay balgamlı öksürük şikayeti olarak da tanımlanabilir.
Tanı Yöntemleri
Hekiminiz, semptomlarınız ve şikayetleriniz üzerine, tıbbi hikayenizi dinleyip fizik muayene yapacaktır. Akut bronşit genellikle ağır geçen bir üst solunum yolları enfeksiyonunun ardından başlayan balgamlı öksürük, kronik bronşit ise herhangi bir enfeksiyon olmamasına rağmen uzun süreli ve geçmeyen öksürük olarak tanımlanabilmesine rağmen, bronşit aslında bir dışlama tanısıdır.
Uzun süreli öksürüğe neden olabilecek diğer sebepler fizik muayene ve çeşitli tetkiklerle elendikten sonra bronşit teşhisi konularak tedavisine başlanabilir. Hekiminiz aşağıdaki testleri talep edebilir:
Kan Tetkikleri
Kan değerlerinize bakılarak enfeksiyon ve kansızlık açısından değerlendirme yapılmasını sağlar.
Balgam Testi
Balgamda bulunabilecek bakteri veya diğer özelliklerin tayini yapılır.
Spirometre
Bu test, bronşiyal tüplerin ne kadar daraldığını, solunan havanın miktarını ve hızını ölçer. Özellikle eşlik edebilecek KOAH ve astım gibi hastalıkların varlığına dair bilgiler verir.
Arteriyel Kan Gazı
Bu kan testi, kandaki oksijen ve karbondioksit miktarını kontrol eder ve kanın asit miktarını ölçer. Gerekli görülen hastalarda bronşitin ciddiyetini ve KOAH/amfizem gibi hastalıkların durumunu tetkik etmekte kullanılır.
Akciğer Röntgeni
Zatürree (pnömoni) veya hava yolundaki diğer tıkanıklıkları göstermekte kullanılan testtir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması
Özellikle hava yollarında bulunabilecek tıkanınlıkların daha keskin görüntülerle ortaya konması ile, risk faktörleri mevcut hastalarda atelektazi, kitle gibi hastalıkların ortaya konabilmesi için kullanılan radyolojik bir tetkiktir.
Tedavi Yöntemleri
Bakteriyel olduğu saptanan bronşitlerde antibiyotik kullanımı uygun bulunabilmekle beraber, akut bronşitlerin bir kısmının virüsler nedeniyle kaynaklanması nedeniyle herhangi bir antibiyotiğe ihtiyaç duymadan iyileşebilmektedir. Ancak yine de semptomların kontrol altına alınıp hastalığın ilerlememesi için bir takım tedaviler kullanılabilmektedir.
Bu tedaviler genel olarak bronşlar rahatlatıcı ve mukusun koyulaşmasını engelleyici (mukusun tıkaçlar oluşturmasını engellemek için) ilaçlar içermektedir. Bunların yanı sıra akut bronşitte bol su tüketimi ile alerjilere sebep olan veya bronşları tahriş edebilecek maddelerden uzak durmak tedavinin bir parçası olabilir.
Bazı durumlarda, bronşit belirtileri çok daha uzun sürebilir. Semptomlar üç aydan sürerse, “kronik bronşit” olarak tanımlanabilir. Kronik bronşit hastalarında olan akut ataklarda ve ilave hastalığı, risk faktörleri bulunan ileri yaşlı hastalarda da antibiyotik tedavisi kullanılabilmektedir.
