Bu yazının içeriğinde neler var?
Hiperenflasyon, bir ekonomide ürün ve hizmet fiyatlarının bir yıllık dönem içerisinde 3 kat ve daha fazla artmış olması demektir. Yıllık enflasyonun %200’e ulaştığı veya geçtiği döneme hiperenflasyon dönemi adı verilir. Hiperenflasyonda para hızla değer kaybeder öyle ki sürekli yeni kâğıt para çıkarmak zorunlu hale gelir, düzenli olarak her yıl yeni bir banknot tedavüle girer. Böyle bir ortamda aylık enflasyonda çoğu zaman %10’u geçer. Pek çok ülkenin 10 yılda yaşadığı enflasyon sadece bir ayda yaşanır. Doğal olarak bu ortamda pek çok şeyin fiyatı artar.
Hiperenflasyon Nedenleri
Hiperenflasyon, bilinçli ve bilinçsiz olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar.
Bilinçli Hiperenflasyon
- Devletin bilerek para arzını artırması sonucu ortaya çıkan enflasyon
- Devlet politikaları ile oluşan enflasyon
Bilinçsiz Hiperenflasyon
- Bazı maddelerin tedarik edilememesi, üretilmemesi nedeniyle oluşan enflasyona denilir.
- Devletin etkisi genelde yoktur, fakat ilerleyen dönemlerde piyasaya karıştığı takdirde bilinçli hiperenflasyon ortaya çıkar.
Hiperenflasyon Nasıl Oluşur Nedenleri Nedir?
Hiperenflasyon genellikle ülke içinde oluşan sorunlarla ortaya çıkar. Fakat, zaman zaman küresel problemler, savaşlar da hiperenflasyona yol açabilmiştir. Hiperenflasyonu başlatan en önemli olay, bir maddenin bir ürünün ya da ürünlerin aşırı kıtlığı, darlığıdır. Örneğin, tarım üretiminin 8 kat düştüğünü düşünün. Bu durumda fiyatlar da en az 8-9 kat artacaktır, insanlar tarım ürünü gibi önemli besin maddelerini geliriyle karşılamayınca araya devlet girer.
Bu ortamda, fiyat artışlarını karşılayabilmek için devlet para basmaya başlar. Fakat basılan para, zaten olmayan mal veya hizmete daha fazla talep oluşturacağı için, enflasyon da giderek çoğalmaya devam eder ve hiperenflasyon oluşur. Sorunun esas nedeni, pek çok devletin çözüme gitmek yerine olayı geçiştirici önlemler alması ve bu önlemlerin de orta vadede daha yüksek enflasyon olarak sonuçlanmasıyla oluşur.
Savaş, açlık, kıtlık üretim azalışı gibi nedenler talebi karşılayamadığı için fiyat artışlarına neden olur.
Türk toplumu uzun yıllardır enflasyonla tanışıktır. Osmanlı Dönemi’nde 1500’lü yıllarda başlayan ilk enflasyon emareleri, günümüze kadar hala çoğalıp devam etmektedir.
Hiperenflasyon’da Yatırım Araçlarına Ne Olur?
Döviz, altın ve borsa gibi yatırım araçları ciddi değer kazanır. Nispeten borsa, döviz ve altına göre daha az kazandırsa da para şişkinliğinden mütevellit bütün yatırım araçları para kazandırır hale gelir. Faizler yukarı fırlar, enflasyonu dindirmek ve piyasadaki para şişkinliğini engellemek için her seferinde daha yüksek faiz verilmesi gerekir.
Hiperenflasyon‘da Altına Ne Olur?
Hiperenflasyonist bir ortamda bütün yatırım araçları, mal varlıkları değerlenir. Altının değeri USD ile belirlendiği için, doğal olarak ülkenizde ne kadar altın olduğu, altının fiyatına hiçbir etki göstermez. Eğer paranız dövize karşı düşüyorsa, altına karşı da aynı oranda düşer. Bu dönemde para arzındaki artışla para değersizleştiği için altın fiyatları da yükselişe geçer.
Sonuç: YÜKSELİR
Hiperenflasyon’da Faize Ne Olur?
Bu dönemde piyasada çok fazla yerel para birimi bolluğu olduğu için, faizler yükseltilir ve para bolluğu piyasadan çekilmeye başlanır. Yıllık %200’leri bulan faizler ödenmeye başlanabilir. Bu ortamda faizler her daim yükselişe geçer. Fakat bazen devlet, piyasadaki para bolluğunu geri çekmek istemeyebilir, bu ortamda enflasyon devam eder ve para değer kaybetmeye başlar.
Sonuç: YÜKSELİR
